Επιστολή Διαμαρτυρίας για το Δάσος Κουρί Αλμυρού.

“Γράφει ο Χαράλαμπος Ιγγλέζος, κάτοικος Αλμυρού”.

Πριν από ενάμιση μήνα έγραψα ένα άρθρο για το δάσος Κουρί (link: https://almyrospress.gr/epistoli-diamartyrias-gia-to-dasos-kouri-almyrou/) στο οποίο παρουσίαζα τα προβλήματα υποβάθμισης και την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει τα τελευταία χρόνια το δάσος, καθώς και την ολιγωρία του Δήμου να ασχοληθεί σοβαρά και συστηματικά με το θέμα αυτό. Θα ήθελα να σχολιάσω δύο επιπλέον ζητήματα που προέκυψαν τον τελευταίο καιρό.

Α)
Πρόσφατα ο δήμαρχος Αλμυρού δημοσίευσε το άρθρο «Η αναβάθμιση του Δάσους Κουρί δεν είναι μία απλή υπόθεση», όπου παρουσιάζει το θέμα από τη δική του πλευρά και ενημερώνει για τις ενέργειες του Δήμου απέναντι στο ζήτημα αυτό. Ωστόσο κύριε δήμαρχε, παρατηρώ πως αποφεύγετε να απαντήσετε στις βασικές ερωτήσεις που είχα θέσει στο άρθρο μου. Διαπιστώνω πως οι ενέργειες που στοχεύετε αφορούν περισσότερο τον εξωτερικό χώρο παρά το εσωτερικό του δάσους, το οποίο είναι περίεργο. Ασφαλώς και ο εξωτερικός χώρος πρέπει να αναδειχθεί, όπως και οι αθλητικές εγκαταστάσεις, όμως δεν είναι το σημαντικότερο αυτό, προέχουν άλλες ενέργειες που πρέπει να γίνουν πρώτα:

1) Έχετε ζητήσει τη βοήθεια του ΑΠΘ ή του πανεπιστημίου Θεσσαλίας για να εκπονηθεί περιβαλλοντολογική/δασολογική μελέτη της χλωρίδας του δάσους και να διαπιστωθεί σε τι κατάσταση βρίσκεται σήμερα; Απ’ όσο γνωρίζω η πιο πρόσφατη μελέτη τέτοιας κλίμακας είναι τουλάχιστον προ 15ετίας (Α. Σφουγγάρης – πανεπιστήμιο Θεσσαλίας) + δύο μεταπτυχιακές έρευνες του ΑΠΘ προ 10ετίας (Ε. Γκανάτσου, Ι. Γεροβασίλη). Σίγουρα από τότε έχουν αλλάξει πολλά πράγματα και πολύ φοβάμαι προς το χειρότερο. Το βασικό και πρωταρχικό που πρέπει να γίνει είναι μια τέτοια ενημερωμένη μελέτη που να εστιάζει στην ίδια τη χλωρίδα (ενδεχομένως και στην πανίδα) του δάσους για να εξακριβωθεί η τρέχουσα κατάσταση ως βάση αναφοράς. Από εκεί πρέπει να ξεκινήσετε.

2) Αναφέρετε ότι έχετε σχέδια για τη μικρή λίμνη και το ξύλινο σπιτάκι των Βλάχων. Η μεγάλη λίμνη τι θα γίνει; Γιατί δεν την φτιάχνετε; Αληθεύει ότι έχει γίνει ζημιά στον πυθμένα, στο υπόστρωμά της από μπουλντόζα με αποτέλεσμα να έχει ρωγμές και να μην μπορεί να συγκρατεί νερό; Αν ναι, γιατί τόσα χρόνια δεν την επισκευάζετε με νέα επίστρωση υλικού; Αν όχι, τότε γιατί δεν την γεμίζετε με καθαρό νερό και πάπιες, σιντριβάνι κλπ, όπως παλιά;

3) Όλα αυτά τα σχέδια γιατί προέκυψαν τώρα προεκλογικά και όχι τα προηγούμενα 4 χρόνια; Παρακαλώ μην επικαλεστείτε ως δικαιολογία τον Ιανό και την πανδημία. Μάλιστα αν θυμάμαι καλά, ο κ. Τριαντόπουλος εξασφάλισε συνολικά πάνω από 26.000.000€ για τον Δήμο Αλμυρού αποκλειστικά για τον Ιανό, οπότε είχατε ξεχωριστά ανεξάρτητη χρηματοδότηση για τις ζημιές του Ιανού. Πώς λοιπόν ο Ιανός αποτέλεσε εμπόδιο στο να προχωρήσουν υποτιθέμενα έργα για το Κουρί; Δίνετε την εντύπωση πως καταπιάνεστε -τουλάχιστον σε επίπεδο υποσχέσεων- ξαφνικά με το Κουρί τώρα προεκλογικά για να επωφεληθείτε πολιτικά εν όψει των δημοτικών εκλογών του Οκτωβρίου.

4) Θα ήθελα μια ξεκάθαρη απάντηση ως προς το θέμα της περιφέρειας. Έχετε μιλήσει είτε ο ίδιος προσωπικά είτε ως Δήμος στον κ. Αγοραστό, στην κα. Κολυνδρίνη και σε άλλα αρμόδια στελέχη, τα προηγούμενα 4 χρόνια από όταν αναλάβατε την ηγεσία, για το θέμα του δάσους Κουρί; Ότι είναι υποβαθμισμένο και χρειάζεται χρηματοδότηση για να αποκατασταθεί; Το γνώριζε η περιφέρεια το πρόβλημα αυτό, την είχατε ενημερώσει; Δεν μιλάω για τις πυρκαγιές, αναφέρομαι στη γενικότερη υποβάθμιση που υφίσταται το δάσος εδώ και αρκετά χρόνια. Δηλαδή ότι μια δασική έκταση Natura 2000 στην περιοχή αρμοδιότητας της Περιφέρειας έχει ανάγκη από την προσοχή της Περιφέρειας και από τη συστηματική φροντίδα της (προφανώς και του Δήμου, εννοείται αυτό) αλλιώς είναι σε τροχιά καταστροφής; Αν ναι, γιατί τόσα χρόνια δεν έκανε τίποτα η περιφέρεια για να κλιμακώσει το θέμα στο αρμόδιο υπουργείο και να σας εξασφαλίσει άμεση χρηματοδότηση συγκεκριμένα για το εσωτερικό του δάσους; Σας αρνήθηκε κάτι τέτοιο η Περιφέρεια; Αλλιώς αν όχι, αν δεν το γνώριζε, γιατί εσείς ως Δήμος δεν της είχατε μεταφέρει το πρόβλημα αυτό πως υπάρχει και πως είναι επιτακτικό να επιλυθεί;

5) Ποια είναι η ευθύνη του Δασαρχείου; Έχω την εντύπωση πως ο Δήμος θα έπρεπε να συνεργάζεται με το Δασαρχείο για τα προβλήματα του δάσους.

B)
Πολύ πρόσφατα στο Κουρί ξέσπασε πυρκαγιά τα ξημερώματα με δύο εστίες φωτιάς. Να υπενθυμίσω πως η πρόσβαση των πολιτών στο δάσος απαγορεύεται μέρες τώρα λόγω του υψηλού επιπέδου της περιοχής στον χάρτη κινδύνου πυρκαγιάς από την πολιτική προστασία. Κύριε δήμαρχε και αιρετοί του δημοτικού συμβουλίου, θα ξεκινήσω λέγοντας πως υπάρχουν ορισμένες βασικές προϋποθέσεις υποδομών ασφαλείας απέναντι σε δασικές πυρκαγιές. Είναι σημαντικό να υπάρχουν αρκετοί πυροσβεστικοί κρουνοί σε διάφορα σημεία εντός του δάσους, οι οποίοι θα πρέπει να είναι λειτουργικοί και να υδροδοτούνται αξιόπιστα. Επίσης, θα πρέπει να υπάρχουν αντιπυρικές ζώνες εντός του δάσους, να είναι καλά καθαρισμένες από καύσιμη ύλη και να καθαρίζονται τακτικά κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Όλα αυτά υπάρχουνε στο δάσος; Αν όχι, τότε μιλάμε εξαρχής για εγκληματικές παραλείψεις και από τον Δήμο και από το Δασαρχείο.

Δυστυχώς οι πυρκαγιές αυτές που ξέσπασαν, είτε αποδειχθεί πως ήταν εμπρησμός είτε όχι, αναδεικνύουν τα εξής:

1) Η πυροσβεστική σαφώς είναι απαραίτητο να υπάρχει στο δάσος, όμως από μόνη της δεν αρκεί, δε φτάνει μόνο αυτό. Ναι, η φωτιά σβήστηκε όμως η ζημιά έγινε, πολύτιμα τετραγωνικά μέτρα δασικής έκτασης κάηκαν. Ήμασταν τυχεροί αυτή τη φορά που δεν κάηκαν και δέντρα.

2) Το μέτρο απαγόρευσης της κυκλοφορίας στο δάσος φαίνεται αναποτελεσματικό από μόνο του ως προς την αποτροπή πυρκαγιάς και δεν αρκεί.

3) Προτείνω τρεις παρεμβάσεις προστασίας που θα έπρεπε να είχαν ήδη εφαρμοσθεί. Μεγάλες ευθύνες σε αυτό έχει και η προηγούμενη ηγεσία.

α) Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει ξανά φύλακας στο δάσος (1 ή 2 άτομα ταυτόχρονα, ειδικά το καλοκαίρι, ανά βάρδιες πχ δασοφύλακας), ώστε να έχει άμεση φυσική εποπτεία του τι συμβαίνει στο δάσος. Συνετό θα είναι ο φύλακας να παραμένει στο δάσος όλους τους μήνες του χρόνου ώστε να το φροντίζει και να το προσέχει, και όχι μόνο το καλοκαίρι (απλώς το καλοκαίρι θα υπάρχει ενισχυμένη φύλαξη).

Στο δάσος έπρεπε να είχε εφαρμοσθεί προ πολλού τεχνολογική εποπτεία:

β) Πρέπει να τοποθετηθούν κάμερες παρακολούθησης και στις 3 εισόδους του δάσους (κεντρική, Κροκίου, νεκροταφείου Ευξεινούπολης) και να ενισχυθούν οι είσοδοι (ή ακόμα και η περίφραξη) ώστε να μην μπορεί κάποιος να εισέλθει βράδυ άπαξ και κλειδώσουν οι πόρτες στις εισόδους, ειδικά τα βράδια κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

γi) Πρέπει να τοποθετηθεί έξυπνο σύστημα έγκαιρης πυρανίχνευσης, σαν αυτό που προκηρύξατε προς δημοπράτηση τον περασμένο Μάρτιο, όμως επαυξημένο και με περισσότερα σημεία επιτήρησης. Καταρχήν, ένα υποτυπώδες σύστημα πυρανίχνευσης έπρεπε ήδη να είχε τοποθετηθεί στο δάσος. Έχουμε φτάσει στο 2023 κι ακόμα μιλάμε για δημοπράτηση, χωρίς να το έχει αναλάβει καν κάποιος φορέας. Μέχρι να βρεθεί και να το υλοποιήσει και να εφαρμοστεί στην πράξη, θα περάσει αρκετός καιρός, ενδεχομένως και χρόνια ολόκληρα για να λειτουργήσει.

Οπότε εάν υπάρχουν τέτοιες κάμερες μέσα στο δάσος, αν προκληθεί πυρκαγιά είτε από εμπρησμό είτε από αυτανάφλεξη, θα έχουμε αυξημένες πιθανότητες στο να εντοπίσουμε τη φωτιά γρήγορα για να τη σβήσει η πυροσβεστική χωρίς να χαθεί πολύτιμος χρόνος (σε ώρες) μέχρι να γίνει αντιληπτή.

γii) Θα είναι χρήσιμο να τοποθετηθεί ξεχωριστή κάμερα πυρανίχνευσης στην κορυφή του πυροφυλακίου (το παρατημένο ξύλινο ψηλό κτίσμα δίπλα στο εσωτερικό γηπεδάκι προς τα αριστερά της κεντρικής εισόδου επί του μονοπατιού Λητούς). Αυτή η κάμερα θα παρέχει ζωντανή ροή βίντεο σε έξυπνο λογισμικό που θα αναλύει αυτόματα τα καρέ του ορίζοντα των κορυφών των δέντρων για ύπαρξη καπνού, άρα φωτιάς. Το πλεονέκτημα που πιστεύω πως έχει το συγκεκριμένο σημείο για τοποθέτηση κάμερας είναι πως λόγω ύψους θα έχει την καλύτερη εποπτεία για να αντιληφθεί πότε εξέρχεται οποιοσδήποτε καπνός από το δάσος (κατά τον κατακόρυφο άξονα ύψους z), ειδικά στην περίπτωση που εσωτερικά στο δάσος δεν έχουν τοποθετηθεί αρκετές άλλες έξυπνες κάμερες (πχ η προκήρυξη του Δήμου για το ευφυές σύστημα πυρανίχνευσης αναφέρει μονάχα 3 κάμερες για όλο το δάσος και καθόλου αισθητήρες θερμοκρασίας/υγρασίας/αέρα!), και θα στείλει σήμα και προς την πυροσβεστική και προς τον Δήμο, έτσι ώστε μόλις έρθει η πυροσβεστική να μπορεί στη συνέχεια σχετικά εύκολα να εντοπίσει τη φωτιά και κατά x και y εντός του δάσους, πχ με ένα drone από ψηλά εξοπλισμένο με θερμική κάμερα ή με τη συνεργασία των υπόλοιπων έξυπνων καμερών εντός του δάσους. Η λογική σε αυτό είναι πως η κρίσιμη ερώτηση πριν από οτιδήποτε άλλο είναι «υπάρχει κάπου φωτιά στο δάσος;» και μετά «πού ακριβώς βρίσκεται η φωτιά;». Στο «αν υπάρχει γενικά φωτιά» τη λύση μπορεί να μας τη δώσει η κάμερα αυτή στο πυροφυλάκιο (ή γενικά σε ένα αρκετά ψηλό σημείο που να έχει τις κορυφές των δέντρων στο οπτικό της πεδίο), ενώ στη συνέχεια το «πού ακριβώς βρίσκεται» θα το εξακριβώσει η πυροσβεστική όταν έρθει. Αρκεί να ειδοποιηθεί έγκαιρα πως υπάρχει γενικά φωτιά κάπου στο δάσος. Στην προκήρυξη του δήμου για το ευφυές σύστημα πυρανίχνευσης δυστυχώς δεν περιλαμβάνεται κανένας απολύτως αισθητήρας θερμοκρασίας, υγρασίας και ποιότητας αέρα (CO₂, CO), το οποίο είναι πολύ μεγάλο μειονέκτημα του συστήματος, καθώς η ανίχνευση της πυρκαγιάς εξαρτάται αποκλειστικά από τις 3 κάμερες με οπτικό τρόπο (είτε στο ορατό φάσμα είτε στο υπέρυθρο).

γiii) Για να προχωρήσω την πρότασή μου αρκετά βήματα παρακάτω, οι κάμερες πυρανίχνευσης από μόνες τους ενδεχομένως να μην είναι έγκαιρα αποτελεσματικές. Ο λόγος είναι επειδή οι κάμερες εντοπίζουν οπτικά τον πυκνό καπνό και τη φωτιά. Για να φτάσουμε στο στάδιο αυτό, δηλαδή να υπάρξει τόσος καπνός και φωτιά ώστε να είναι εφικτό να αναγνωρισθεί από την κάμερα, θα πρέπει να περάσει τουλάχιστον 1 ώρα από τη στιγμή έναρξης της φωτιάς, η οποία μέχρι τότε θα σιγοκαίει και θα εξαπλώνεται χαμηλά και απαρατήρητη. Το κρίσιμο χρονικό διάστημα είναι να ανιχνευτεί η φωτιά στο ξεκίνημά της (smoldering) όσο ακόμη σιγοκαίει προτού φουντώσει, δηλαδή εντός της πρώτης ώρας, όπου η κάμερα μάλλον θα δυσκολευτεί να την εντοπίσει. Για να το πετύχουμε αυτό, τουλάχιστον για να αυξήσουμε σημαντικά τις πιθανότητες ανίχνευσης, χρειαζόμαστε παράλληλα και κάλυψη από αισθητήρες υγρασίας, θερμοκρασίας και ποιότητας αέρα (CO₂, CO), οι οποίοι θα είναι ικανοί να ανιχνεύσουν την πυρκαγιά έγκαιρα και να σημάνουν συναγερμό αυτόματα. Για παράδειγμα, το οικονομικά προσιτό σύστημα Silvanet της γερμανικής startup εταιρείας Dryad είναι πολλά υποσχόμενο και φαίνεται αρκετά αποτελεσματικό, εντυπωσιακό θα έλεγα. Βασίζεται σε ασύρματο δίκτυο αισθητήρων (IoT) μεγάλης εμβέλειας (LoRaWAN) με χρήση ενσωματωμένης τεχνητής νοημοσύνης για άμεση έξυπνη ανίχνευση πυρκαγιάς εντός δασικής έκτασης (links: https://www.dryad.net/silvanet και https://edition.cnn.com/2022/11/14/tech/dryad-forest-fire-prevention-spc-intl/index.html), είναι ενεργειακά αυτόνομο (οι αισθητήρες φέρουν πάνω τους μικρό φωτοβολταϊκό πάνελ) και δεν χρησιμοποιεί καθόλου κάμερες. Επειδή το δάσος μας καταλαμβάνει έκταση περίπου 100.2 εκταρίων και ο κατασκευαστής αναφέρει πως για υψηλού ρίσκου περιοχές χρειάζονται 0.7 αισθητήρες ανά εκτάριο για πλήρη κάλυψη (περίπου ανά 100 μέτρα), για το δάσος μας θα αρκούσαν το πολύ 76 τέτοιες συσκευές (το πολύ 70 αισθητήρες όπου ο καθένας περιέχει τρεις επιμέρους αισθητήρες και για θερμοκρασία και για υγρασία και για ποιότητα αέρα· όλοι οι επιμέρους αισθητήρες περιέχονται σε μία ενιαία συσκευή-αισθητήρα, το πολύ 5 αναμεταδότες-mesh gateways στους οποίους θα συνδέονται ασύρματα οι αισθητήρες τοπικά και 1 border gateway για πρόσβαση στο ίντερνετ μέσω 4G κινητής τηλεφωνίας, ethernet ή δορυφόρου) με συνολικό κόστος εξοπλισμού μικρότερο από το 1/10 του ποσού που διαθέτει ο δήμος (~52,000€) για το προαναφερθέν ευφυές σύστημα που προκήρυξε προς δημοπράτηση και που θα αποτελείται από μονάχα 3 κάμερες. Γενικότερα, το να αποκτήσει ο Δήμος μας την τεχνογνωσία που συνεπάγεται το εξειδικευμένο σύστημα πυρανίχνευσης της Dryad (ή κάποιο άλλο παρόμοιο ολοκληρωμένο έξυπνο σύστημα αισθητήρων δασικής πυρανίχνευσης) θα είναι πολύ χρήσιμο για να το χρησιμοποιήσει και σε άλλες δασικές εκτάσεις και θα σηματοδοτήσει ένα μεγάλο τεχνολογικό άλμα στην περιοχή μας.

Βλέπουμε συνεπώς πως γενικότερα λύσεις και προτάσεις διαχείρισης υπάρχουν, το ερώτημα είναι κατά πόσο είναι διατεθειμένος ο Δήμος να το κυνηγήσει, κατά πόσο το επιθυμεί και νοιάζεται. Μια ουσιαστική συζήτηση με την Περιφέρεια για όλα αυτά τα ζητήματα θα είναι σίγουρα εποικοδομητική, αρκεί το κίνητρο να μην είναι οι επερχόμενες εκλογές. Ο τόπος μας έχει ανάγκη από έργα και πράξεις, όχι από λόγια και υποσχέσεις.