Δεσποτική εορτή της Χριστιανοσύνης, σε ανάμνηση της έλευσης του μικρού Χριστού από τους γονείς του στον Ναό των Ιεροσολύμων και της υποδοχής του από τον πρεσβύτη ιερέα Συμεών. Εορτάζεται στις 2 Φεβρουαρίου, μαζί με την ανάμνηση του γεγονότος του καθαρισμού της Παναγίας από τη λοχεία (σαραντισμός). Η Υπαπαντή του Κυρίου είναι μία από τις 12 μεγάλες εορτές της Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας («Δωδεκάορτον»). Στον αγγλόφωνο κόσμο είναι γνωστή ως Candlemas. Η λέξη Υπαπαντή σημαίνει προϋπάντηση στην κοινή ελληνιστική. Στις 2 Φεβρουαρίου έχουν την ονομαστική τους εορτή η Υπαπαντή, ο Παναγιώτης, η Μαρία και η Δέσποινα.
Το εκκλησιαστικό γεγονός της Υπαπαντής του Κυρίου, που εξιστορεί ο Ευαγγελιστής Λουκάς (β, 22-38), συνέβη σαράντα ημέρες μετά τη γέννηση του Ιησού. Επειδή, σύμφωνα με το μωσαϊκό νόμο, ήταν το πρώτο παιδί της οικογένειας και μάλιστα αγόρι, έπρεπε να αφιερωθεί στον Θεό και συγχρόνως οι γονείς να προσφέρουν σε Αυτόν μία μικρή θυσία από ένα ζευγάρι τρυγόνια ή δύο μικρά περιστέρια. Το ζευγάρι του Ιωσήφ και της Μαρίας προϋπάντησε στο ναό ο υπερήλικας Συμεών, ο οποίος δέχθηκε τον Ιησού στην αγκαλιά του, η οποία φωτίστηκε από το Άγιο Πνεύμα. Ο πρεσβύτης ιερέας είχε λάβει υπόσχεση από τον Θεό ότι δεν θα πεθάνει, προτού δει τον Χριστό και Τον ευχαρίστησε με τα λόγια:
ΝΥΝ ΑΠΟΛΥΕΙΣ ΤΟΝ ΔΟΥΛΟΝ ΣΟΥ, ΔΕΣΠΟΤΑ ΚΑΤΑ ΤΟ ΡΗΜΑ ΣΟΥ ΕΝ ΕΙΡΗΝΗ,
ΟΤΙ ΕΙΔΟΝ ΟΙ ΟΦΘΑΛΜΟΙ ΜΟΥ ΤΟ ΣΩΤΗΡΙΟΝ ΣΟΥ,
Ο ΗΤΟΙΜΑΣΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟΝ ΠΑΝΤΩΝ ΤΩΝ ΛΑΩΝ,
ΦΩΣ ΕΙΣ ΑΠΟΚΑΛΥΨΙΝ ΕΘΝΩΝ ΚΑΙ ΔΟΞΑΝ ΛΑΟΥ ΣΟΥ ΙΣΡΑΗΛ.
Αρχικά, η Υπαπαντή γιορταζόταν στον βυζαντινό κόσμο στις 14 Φεβρουαρίου. Ήταν μία μάλλον μικρή θρησκευτική εορτή, την οποία ανήγαγε σε δεσποτική ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός το 542 και επέβαλε να εορτάζεται στις 2 Φεβρουαρίου, προκειμένου να ζητήσει τη μεσιτεία του Κυρίου για ένα λοιμό που είχε ενσκήψει στην επικράτειά του. Σήμερα, μόνο η Αρμενική Εκκλησία τιμά την Υπαπαντή στις 14 Φεβρουαρίου, ενώ όσοι Χριστιανοί ακολουθούν τον Ιουλιανό Ημερολόγιο («παλαιοημερολογίτες») γιορτάζουν την Υπαπαντή στις 15 Φεβρουαρίου. Με ιδιαίτερη λαμπρότητα γιορτάζεται η Υπαπαντή του Κυρίου στην Καλαμάτα, όπου πανηγυρίζει ο ομώνυμος Ναός. Οι θρησκευτικές εκδηλώσεις ξεκινούν στις 27 Ιανουαρίου και ολοκληρώνονται στις 9 Φεβρουαρίου.
Την ημέρα της Παναγίας της Παπαντής αργούν οι μυλωνάδες της Κρήτης. Τιμούν την Παναγία τη Μυλιαργούσα, που την έχουν για προστάτιδά τους. Την αργία τηρούν και οι αγρότες για να μην πέσει χαλάζι και καταστρέψει τη βλάστηση. Χαρακτηριστικές και οι μετεωρολογικού περιεχομένου παροιμίες της ημέρας: «Καλοκαιρία της Παπαντής, μαρτιάτικος χειμώνας» και «Ο,τι καιρό κάνει της Παπαντής, θα τον κάμει σαράντα μέρες».
ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟ ΥΠΑΠΑΝΤΗΣ
ΧΑΙΡΕ ΚΕΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗ ΘΕΟΤΟΚΕ ΠΑΡΘΕΝΕ· ΕΚ ΣΟΥ ΓΑΡ ΑΝΕΤΕΙΛΕΝ Ο ΗΛΙΟΣ ΤΗΣ
ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ, ΧΡΙΣΤΟΣ Ο ΘΕΟΣ ΗΜΩΝ, ΦΩΤΙΖΩΝ ΤΟΥΣ ΕΝ ΣΚΟΤΕΙ. ΕΥΦΡΑΙΝΟΥ ΚΑΙ ΣΥ
ΠΡΕΣΒΥΤΑ ΔΙΚΑΙΕ, ΔΕΞΑΜΕΝΟΣ ΕΝ ΑΓΚΑΛΑΙΣ, ΤΟΝ ΕΛΕΥΘΕΡΩΤΗΝ ΤΩΝ ΨΥΧΩΝ ΗΜΩΝ,
ΧΑΡΙΖΟΜΕΝΟΝ ΗΜΙΝ, ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΝ.
ΚΟΝΤΑΚΙΟ ΥΠΑΠΑΝΤΗΣ
Ο ΜΗΤΡΑΝ ΠΑΡΘΕΝΙΚΗΝ ΑΓΙΑΣΑΣ ΤΩ ΤΟΚΩ ΣΟΥ, ΚΑΙ ΧΕΙΡΑΣ ΤΟΥ ΣΥΜΕΩΝ ΕΥΛΟΓΗΣΑΣ
ΩΣ ΕΠΡΕΠΕ, ΠΡΟΦΘΑΣΑΣ ΚΑΙ ΝΥΝ ΕΣΩΣΑΣ ΗΜΑΣ, ΧΡΙΣΤΕ Ο ΘΕΟΣ. ΑΛΛ’ ΕΙΡΗΝΕΥΣΟΝ
ΕΝ ΠΟΛΕΜΟΙΣ ΤΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ, ΚΑΙ ΚΡΑΤΑΙΩΣΟΝ ΒΑΣΙΛΕΙΣ, ΟΥΣ ΗΓΑΠΗΣΑΣ, Ο ΜΟΝΟΣ
ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΟΣ.
