Επιστολή Διαμαρτυρίας για το Δάσος Κουρί Αλμυρού.

Γράφει ο Χαράλαμπος Ιγγλέζος.

Ονομάζομαι Ιγγλέζος Χαράλαμπος, είμαι 28 ετών και κάτοικος Αλμυρού. Σας στέλνω αυτήν την επιστολή διαμαρτυρίας για το θέμα του δάσους Κουρί. Όπως όλοι μπορούμε να δούμε, τα τελευταία χρόνια το δάσος μας έχει δυστυχώς αφεθεί στην τύχη του, έχει παραμεληθεί και υποβαθμιστεί πολύ σε σχέση με την πρότερη αίγλη του. Έχω πολύ όμορφες νοσταλγικές εικόνες και αναμνήσεις από τα παιδικά και εφηβικά μου χρόνια μέσα στο δάσος και με πονάει να το βλέπω έτσι. Όμως πιο πολύ με αγανακτεί το γεγονός πως δε βλέπω να ασχολείται πλέον κανείς και πως ο Δήμος Αλμυρού ολιγωρεί επί του θέματος.

Κάνοντας μια βόλτα στο δάσος και στα μονοπάτια βλέπουμε πεταμένα σκουπίδια παντού (σακούλες, χαρτιά, μωρομάντιλα, αμέτρητα προφυλακτικά), ενώ η κατάσταση που επικρατεί στα σπασμένα ξύλινα σπιτάκια στο χώρο των λιμνών είναι απαράδεκτη (σκισμένος αργαλειός, σκουπίδια από μπίρες και πατατάκια δίπλα από σεντόνια-κλινοσκεπάσματα στο πάτωμα, πεταμένα μέλη από κούκλες-εκθέματα παραδοσιακών στολών, σπασμένα παράθυρα και σπασμένος τεχνολογικός εξοπλισμός). Υπεύθυνοι για αυτή την ντροπιαστική και αηδιαστική κατάσταση του δάσους είναι ο Δήμος μας που πλέον δεν προβαίνει σε τακτικούς καθαρισμούς, το Δασαρχείο, αλλά και όσοι συμπολίτες μας το γεμίζουν σκουπίδια κατά αυτόν τον ασυνείδητο τρόπο.

Παλαιότερα υπήρχε το τρενάκι που λειτουργούσε και σε έκανε βόλτα, μπορούσες να δεις πώς είναι οι καλύβες των Σαρακατσάνων (κονάκια) από μέσα, να παίξεις σκάκι με τα μεγάλα πιόνια στην σκακιέρα-αμφιθέατρο, να ταΐσεις τις πάπιες στις λίμνες και να χαζεύεις το μεγάλο σιντριβάνι να πετάει νερό ψηλά. Δυστυχώς οι λίμνες έχουν αποξηρανθεί πλήρως εδώ και χρόνια. Είναι ζωτικής σημασίας να αποκατασταθούν και να καθαριστούν, να ξαναγεμίσουνε με καθαρό νερό και πάπιες, να επιδιορθωθούν οι ξύλινες περιφράξεις και οι σπασμένες γέφυρες που είναι επικίνδυνες. Γιατί δεν υδροδοτεί ξανά ο Δήμος τις λίμνες; Το υδραγωγείο-αντλιοστάσιο σε τι κατάσταση είναι; Οι γεωτρήσεις ύδρευσης μήπως έχουν χαμηλώσει τον υδροφόρο ορίζοντα και οι ρίζες των δέντρων δε λαμβάνουν όσο νερό έχουν ανάγκη;

Από το 2011 μέχρι και σήμερα οι ενέργειες του Δήμου προς το Κουρί κυρίως ήταν: Παρεμβάσεις τουρισμού και αναψυχής (αναβάθμιση παιδικής χαράς, δημιουργία καφετέριας δίπλα στον Αγ. Σεραφείμ), κάδοι σκουπιδιών και σήμανση μονοπατιών (με συμμετοχή του Συλλόγου Φίλων Δάσους Κουρί), επιδιόρθωση κάποιων τρύπιων σημείων της περίφραξης περιμετρικά, συγκέντρωση των ζώων σε περιφραγμένο χώρο, απομάκρυνση ξερών ξύλων, καθαρισμός μονοπατιών, λιμνών και γενικά σκουπιδιών (κάποτε στο παρελθόν και όχι όσο συχνά θα έπρεπε) και ορισμένα έργα αντιπυρικής προστασίας. Αυτά σε βάθος 12 χρόνων. Ειδικά τα τελευταία όμως χρόνια, οι ουσιαστικές παρεμβάσεις του Δήμου μειώθηκαν αισθητά. Ο δήμαρχος κ. Χατζηκυριάκος τον Μάρτιο του 2021 σε συνέντευξή του δήλωνε πως σκόπευε να ασχοληθεί με το Κουρί, αλλά εν τέλει δεν έχω δει να υλοποιήθηκε κάτι ουσιαστικό και μάλιστα το θέμα του δάσους έχει βυθιστεί στην αφάνεια. Το να μπαίνουν τα αυτοκίνητα από την είσοδο του Κροκίου, το να φτιαχτεί κέντρο ενημέρωσης για το δάσος και να γίνει περισσότερο τουριστικό, όλα αυτά έχουν νόημα μόνον εάν υπάρχει κάτι όντως να δούνε οι επισκέπτες. Το δάσος μας είναι σε άμεση τροχιά καταστροφής και υποβάθμισης και θα περίμενα όλα αυτά τα χρόνια να είχε ασχοληθεί συστηματικά και σοβαρά ο Δήμος, αλλά και το Δασαρχείο, με το θέμα αυτό. Τέλη Μαρτίου έστειλα ένα email στον ίδιο τον δήμαρχο και το αρμόδιο γραφείο περιβάλλοντος, όπου ρωτούσα να μάθω ποιες ενέργειες έχει κάνει ο Δήμος την τελευταία τετραετία για το δάσος Κουρί. Δεν έχω λάβει μέχρι σήμερα καμία απάντηση.

Στο δημοτικό συμβούλιο της 5ης Απριλίου 2023, ο κ. Καραλής ισχυρίστηκε πως λόγω Natura απαγορεύονται οι παρεμβάσεις αναδάσωσης. Αυτό είναι λάθος. Σύμφωνα με το ευρωπαϊκό έγγραφο “Τεχνική Έκθεση 2015 – 088: Natura 2000 και δάση, Μέρος Ι-ΙΙ”, η αναδάσωση σε περιοχή Natura όχι μόνο δεν απαγορεύεται, αλλά αποτελεί μέθοδο βελτίωσης της αειφορίας ενός δάσους (σελίδα 36 παράγραφος 2.6.5 και σελίδα 54 ερώτηση 12). Μάλιστα έχουν ήδη υλοποιηθεί δραστηριότητες αποκατάστασης και αναδάσωσης στις περιοχές Natura των Marten και Ryahovo στη Βουλγαρία την περίοδο 2014-2019 (έργο LIFE13 NAT/BG/000801).

Στο ίδιο συμβούλιο υπερψηφίστηκε το θέμα «εκμίσθωσης εκμετάλλευσης ξερών δέντρων». Όμως προκύπτει ένα θεμελιώδες οικολογικό πρόβλημα. Είναι σωστό να απομακρύνονται τα ξερά δέντρα από το δάσος; Τα ξερά δέντρα και τα ξερά κλαδιά (deadwood) είναι σημαντικά για το οικοσύστημα, διατηρούν τη βιοποικιλότητα και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο σε φυσικές διεργασίες όπως τον σχηματισμό του εδάφους και την ανακύκλωση των θρεπτικών στοιχείων του. Καθώς το ξύλο αποσυντίθεται, επιστρέφει σημαντικά θρεπτικά στοιχεία πίσω στο έδαφος, υποστηρίζοντας έτσι την ανάπτυξη νέων δέντρων, αλλά βοηθώντας και την πανίδα του δάσους που εξαρτάται από ξερά δέντρα για να επιβιώσει. Πρόκειται για μια περίπλοκη τροφική αλυσίδα με βάση τους αποικοδομητές. Μάλιστα στην τεχνική έκθεση Natura, στη σελίδα 58 ερώτηση 20 και στη σελίδα 110 (Παράρτημα 1 – Γλωσσάριο), αναδεικνύεται η σπουδαιότητα των ξερών δέντρων, καθώς εντάσσονται σε πανευρωπαϊκούς δείκτες βιοποικιλότητας (SEBI 018, MCPFE).

Από τη μία με την απομάκρυνση των ξερών ξύλων το δάσος φαίνεται πιο όμορφο, περιποιημένο και με μειωμένο ρίσκο πυρκαγιάς, ενώ από την άλλη αν αφήσουμε τα ξερά δέντρα βοηθάμε το οικοσύστημα διατηρώντας τη βιοποικιλότητα με πολλαπλά οφέλη για τη χλωρίδα και την πανίδα. Μια μέση λύση είναι να απομακρυνθούν μερικώς κάποια ξερά δέντρα, ενώ όσα είναι επικίνδυνα για να πέσουν μπορούμε να τα ρίξουμε μέσα στο δάσος σε σημείο που δεν ενοχλούν τους περιπατητές. Αυτό που πρέπει να διασφαλιστεί είναι το να αφήνεται ένα ικανό ποσοστό ξερών δέντρων εντός του δάσους. Σε κάθε περίπτωση, είναι συνετό να γίνεται πρώτα μελέτη που να αναλύει το βαθμό αρνητικής ή θετικής παρέμβασης στο οικοσύστημα από την απομάκρυνση ή διατήρηση των ξερών δέντρων, καθώς και το ποσοστό αυτών, ώστε έπειτα ο Δήμος και το Δασαρχείο να λαμβάνουν την αντίστοιχη απόφαση βασιζόμενοι στη μελέτη αυτή.

Όσον αφορά το ρίσκο πυρκαγιάς τους καλοκαιρινούς μήνες, θα μπορούσε την περίοδο Ιούνιο-Αύγουστο το ποσοστό των ξερών δέντρων που απομακρύνεται να είναι μεγαλύτερο. Πάντως είναι υποκριτικό από τη μία να λέμε πως τα ξερά δέντρα είναι επικίνδυνα για φωτιά και γι’ αυτό πρέπει να απομακρυνθούν, αλλά από την άλλη να αδιαφορούμε πλήρως για όλους τους άλλους παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν σε μια τέτοια πυρκαγιά: την παραμέληση του δάσους από τον Δήμο, την κατάσταση των αντιπυρικών ζωνών εντός του δάσους (υπάρχουν και είναι καλά καθαρισμένες από καύσιμη ύλη?), των πυροσβεστικών κρουνών (πόσοι είναι λειτουργικοί και υδροδοτούνται αξιόπιστα?) και την επίβλεψη του δάσους (κάμερες, ύπαρξη φύλακα).

Ο Δήμος ανακοίνωσε στις 21 Μαρτίου 2023 πως διακηρύσσει δημοπρασία για “Ολοκληρωμένο Ευφυές Σύστημα Έγκαιρης Πυρανίχνευσης”, αποτελούμενο από αισθητήρες και κάμερες που θα εγκατασταθούν εντός του δάσους. Οι κάμερες (μόνον 3) θα παρακολουθούν συνεχώς τον χώρο και ειδικό λογισμικό θα αναλύει τις ενδείξεις των αισθητήρων και το βίντεο καταγραφής ώστε να εντοπιστεί τυχόν φωτιά. Βέβαια τώρα είμαστε στην αρχική φάση της δημοπρασίας, μέχρι να το αναλάβει κάποιος φορέας, να το υλοποιήσει και να λειτουργήσει στην πράξη (με την προϋπόθεση ότι ο Δήμος θα μπορεί να το συντηρεί) θα χρειαστεί καιρός. Πάντως από τη στιγμή που η βασική υποδομή θα υπάρχει, γιατί να μη βάλουμε επιπλέον κάμερες και στις 3 εισόδους του δάσους ώστε να ελέγχονται παραβάσεις του χώρου ειδικά κατά τις βραδινές ώρες; Σε κάθε περίπτωση, η ενέργεια αυτή είναι υπέρ του δάσους και προς τη σωστή κατεύθυνση, όπως και η πρόσφατη ανακοίνωση του Δήμου για προμήθεια αυτόματης πόρτας και περίφραξη του χώρου στάθμευσης.

Γυρνώντας στο δημοτικό συμβούλιο της 5ης Απριλίου, ο κ. Εσερίδης πολύ σωστά τοποθετήθηκε για το θέμα της απομάκρυνσης των ξερών δέντρων, λέγοντας πως αυτό δεν πρέπει να γίνεται συστηματικά με τον τρόπο που προτάθηκε από το Δήμο, καθώς τα ξερά δέντρα παίζουν καθοριστικό ρόλο στο οικοσύστημα. Ωστόσο, να θυμηθούμε πως στις 13 Δεκεμβρίου 2017, κατά τη θητεία του κ. Εσερίδη, το Δασαρχείο μετά από καταγγελίες κατέγραψε επ’ αυτοφώρω συνεργείο με όχημα του Δήμου να απομακρύνει ξύλα μέσα από το δάσος. Οι υπάλληλοι του Δήμου δήλωσαν πως είχαν εντολές από τον αντιδήμαρχο καθαριότητας (εν γνώσει του δημάρχου) για να καθαρίσουν το δάσος από πεσμένα ξερά και σάπια ξύλα. Ο κ. Εσερίδης είχε δηλώσει πως προόριζε τα ξύλα αυτά για κοινωνική αλληλεγγύη, παρόλο που η αντιπολίτευση υποστήριζε πως δεν είχε λάβει άδεια από το Δασαρχείο. Ο τωρινός δήμαρχος κ. Χατζηκυριάκος επιλέγει και πάλι να απομακρύνει τα ξερά δέντρα αγνοώντας την σπουδαιότητά τους, και μάλιστα μέσω εκμίσθωσης της εκμετάλλευσής τους, το οποίο πιθανόν να σημαίνει και μια εμπορευματοποίησή τους. Ανησυχώ πως ο μισθωτής δεν θα ενδιαφερθεί για την οικολογική διάσταση, αλλά θα κοιτάξει να μεγιστοποιήσει το κέρδος του απομακρύνοντας όσα περισσότερα μπορεί. Μιλώντας για την προηγούμενη ηγεσία του δήμου, δεν μπορώ να καταλάβω για ποιόν λόγο ο Δήμος αποφάσισε πως είναι σημαντικότερο να διαθέσει 250.000€ για μια δεύτερη καφετέρια ενώ το δάσος αργοπεθαίνει, παρά να λύσει τα υπάρχοντα προβλήματα (αποκατάσταση και επαναλειτουργία των λιμνών, ύπαρξη φύλακα, περιφράξεις, καθαρισμό σκουπιδιών, πρόσληψη ειδικών επιστημόνων για εκπόνηση δασολογικής-περιβαλλοντολογικής μελέτης, ανάδειξη του μουσείου των Βλάχων).

Την τελευταία τετραετία έχει κάνει ο Δήμος έστω μια περιβαλλοντολογική, δασολογική/δασική ή οικονομοτεχνική μελέτη για να διαπιστωθεί σε τι κατάσταση βρίσκεται ακριβώς το δάσος, κατά πόσο τα δέντρα είναι υγιή και τι απαιτείται σε χρόνο και κόστος για την αποκατάστασή του συνολικά; Έχει κάνει κινήσεις να μιλήσει με ειδικούς επιστήμονες και ερευνητές; Έχει ζητήσει από το πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και το ΑΠΘ τη βοήθεια επιστημόνων και δασολόγων για να κάνουν μελέτες και να μας δώσουνε τις προτάσεις τους; Το Δασαρχείο έχει ενδιαφερθεί να κάνει κάτι; Έδειξε ο Δήμος το παραμικρό ενδιαφέρον όλα αυτά τα χρόνια για να ασχοληθεί με το δάσος έστω και με μια υποτυπώδη διερευνητική μελέτη;

Η μόνη απάντηση σε αυτό από επίσημη πηγή του Δήμου ήρθε από την αντιδήμαρχο κυρία Αρετή Μπέη στις 11 Οκτωβρίου 2022. Σύμφωνα με τα λεγόμενά της κατά την ημέρα της συνέντευξης που έδωσε σε εκπομπή της εφημερίδας του Αλμυρού, δηλαδή οκτώ μήνες πριν, ήταν τότε ήδη σε εξέλιξη μια «μελέτη για να γίνει ο εξωτερικός χώρος στο Κουρί και η λίμνη» και πως ευελπιστούσε «να τα έχουν παραδώσει μέχρι την άνοιξη του 2023». Πραγματικά μακάρι να ξεκινήσει να γίνεται όντως κάτι, όμως μέχρι να δούμε πράξεις και έργα εγώ θα κρατήσω μικρό καλάθι όταν ακούω μόνο λόγια. Ειδικά αν αναλογιστούμε ότι η άνοιξη πέρασε, έφτασε το καλοκαίρι και δεν έχουμε ακούσει τίποτα νεότερο για αυτήν τη «μελέτη», ούτε τι ακριβώς συμπεριλαμβάνει, ποιοι την εκπονούν και αν ο Δήμος θα υλοποιήσει τις προτάσεις της και πότε.

Να θυμίσω πως στο παρελθόν έχουν γίνει αρκετές μελέτες και από το πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (Α. Σφουγγάρης) και από το ΑΠΘ (Ε. Γκανάτσου, Ι. Γεροβασίλη), οι οποίες ανέλυαν την κατάσταση του δάσους μας, την επίδραση της υπερβόσκησης στην ανάπτυξη της χλωρίδας, καθώς και τα προβλήματα υποβάθμισής του, προτείνοντας συγκεκριμένες ενέργειες, λύσεις διαχείρισης και αποκατάστασης. Τέλος, ένα αξιόλογο και οργανωμένο σχέδιο διαχείρισης (όχι μελέτη) έγινε το 2015 από την ειδική συνεργάτη του Δήμου σε θέματα περιβάλλοντος κυρία Γιαννούλη Α. Ευφροσύνη, για την αειφορική αξιοποίηση-ανάδειξη του δάσους Κουρί, το οποίο σχέδιο όμως υλοποιήθηκε αποσπασματικά με ενέργειες κυρίως για την ασφάλεια και ψυχαγωγία των επισκεπτών και τη σήμανση των διαδρομών περιπάτου.

Όσον αφορά το φεστιβάλ, γιατί δεν ορίζει ο Δήμος ένα μικρό αντίτιμο ως εισιτήριο-είσοδο ώστε τα έσοδα να αξιοποιηθούν για την αποκατάσταση και συντήρηση του δάσους; Σκεφτείτε πως εμείς οι νέοι για τέτοιες συναυλίες δίνουμε 8€-15€ για μιάμιση ώρα εμφάνισης του καλλιτέχνη. Πόσο μάλλον για ένα διάσημο υπαίθριο φεστιβάλ διάρκειας μερικών ημερών με αγαπημένους καλλιτέχνες. Ακόμα και 5€ να ήτανε, ο κόσμος και πάλι θα έρθει, δε θα τους αποτρέψει αυτό. Ως κάτοικος της περιοχής ντρέπομαι να έρθουν τόσες χιλιάδες κόσμου και να δούνε ένα παραμελημένο δάσος. Αν και καταλαβαίνω τους οικονομικούς-τουριστικούς λόγους, δεν αντιλαμβάνεστε πως ήταν/είναι καταστροφικό για το δάσος; Επιτρέπει το Natura να γίνεται εντός του δάσους φεστιβάλ με χιλιάδες κόσμου σε ελεύθερη κατασκήνωση, προκαλώντας ηχορύπανση και διατάραξη της πανίδας και εκθετική αύξηση των σκουπιδιών; Επιτρέπει το Natura να διέρχονται αυτοκίνητα εκτός του ασφαλτοστρωμένου τμήματος καταστρέφοντας μέρος της χλωρίδας για να περάσουν και να παρκάρουν σε απόσταση αναπνοής από την καφετέρια; Το Δασαρχείο τι κάνει για όλα αυτά, γιατί δεν έχει παρέμβει τόσα χρόνια;

Έχει κυνηγήσει ο Δήμος μας κάποιο πρόγραμμα (πχ LIFE) για χρηματοδότηση; Έχει ενημερώσει την περιφέρεια, το έχει κλιμακώσει περαιτέρω; Έχει αρνηθεί η περιφέρεια χρήματα για αυτό το σκοπό; Ειδικά εφόσον αποτελεί δάσος προστασίας Natura 2000, θα έλεγε κανείς πως είναι πιο εύκολο να βρεθούν χρήματα. Δεσμεύει ο Δήμος μας ένα ποσό του ετήσιου προϋπολογισμού του για το δάσος; Απ’ ό,τι φαίνεται το θέμα του δάσους Κουρί δεν είναι στα άμεσα σχέδια ενδιαφέροντος του Δήμου εδώ και πολλά χρόνια. Μακάρι να κάνω λάθος. Οι πράξεις θα το δείξουν.

Πραγματική έκκληση, όποιος και να εκλεγεί δήμαρχος Αλμυρού φέτος: φροντίστε το δάσος μας. Πρέπει πρώτα να προστατεύσουμε την περιβαλλοντική διάσταση του δάσους, μετά την αισθητική και τελευταία την τουριστική. Να γίνουν παρεμβάσεις διατήρησης χλωρίδας και πανίδας με μέτρα αναγέννησης και αποκατάστασης. Τα τελευταία χρόνια στην προσπάθεια ανάδειξης και τουριστικής προβολής (καφετέριες, αυτοκίνητα, φεστιβάλ), οι παρεμβάσεις έχουν ξεπεράσει την έννοια της δασικής αναψυχής και το δάσος έχει χάσει τη φυσικότητά του, την αίγλη του, την υγεία του. Με αφορμή την περασμένη παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος στις 5 Ιουνίου, είναι ευκαιρία να αναλογιστούμε σοβαρά όλα τα παραπάνω. Φωτογραφικό υλικό μπορείτε να βρείτε εδώ:

https://drive.google.com/drive/folders/1EIlNWj15_SvLBeGoRFwbM5-x06hgRDi6