Νεοφανείς Άγιοι και μάλιστα από εκείνους που μαρτύρησαν σχεδόν αμέσως μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης. Η μνήμη τους τιμάται κάθε χρόνο την Τρίτη της Διακαινησίμου (26 Απριλίου 2022). Την ημέρα αυτή γιορτάζουν όσοι φέρουν το όνομα Ραφαήλ και Ραφαηλία.
Ο Ραφαήλ καταγόταν από τους Μύλους της Ιθάκης και γεννήθηκε το έτος 1410. Το κοσμικό του όνομα ήταν Γεώργιος Λάσκαρης ή Λασκαρίδης και ο πατέρας του ονομαζόταν Διονύσιος. Προτού γίνει κληρικός είχε σταδιοδρομήσει στο βυζαντινό στρατό κι έφθασε μάλιστα σε μεγάλο βαθμό. Σε ηλικία τριάντα πέντε ετών γνώρισε ένα ασκητικό και σεβάσμιο γέροντα, τον Ιωάννη. Απαρνήθηκε τα εγκόσμια και τον ακολούθησε. Μετά την κουρά του σε μοναχό, χειροτονήθηκε πρεσβύτερος, αλλά τιμήθηκε και με το οφίκιο του αρχιμανδρίτη και του πρωτοσύγκελου.
Λίγα χρόνια πριν από την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως, περί το έτος 1450, ο Ραφαήλ βρέθηκε μετά από περιπλανήσεις στην περιοχή της Μακεδονίας και μόναζε εκεί. Κοντά στον Ραφαήλ βρισκόταν εκείνο το διάστημα ως υποτακτικός του ο Νικόλαος, ο οποίος εκάρη μοναχός και στη συνέχεια χειροτονήθηκε διάκονος. Αναφέρεται ότι γεννήθηκε στους Ράγους της Μικράς Ασίας, αλλά μεγάλωσε και ανδρώθηκε στη Θεσσαλονίκη.
Μόλις έπεσε η Κωνσταντινούπολη στα χέρια των Τούρκων, ο φόβος για γενικούς διωγμούς κατά των Χριστιανών στάθηκε ως αφορμή να καταφύγει ο Ραφαήλ με τη συνοδεία του στη Μυτιλήνη. Εκεί εγκαταστάθηκε μαζί με άλλους μοναχούς στην παλαιά μονή του Γενεσίου της Θεοτόκου, η οποία στο παρελθόν ήταν γυναικεία και ήταν χτισμένη στο λόφο Καρυές, κοντά στο χωριό Θέρμη.
Ο Νικόλαος πέθανε μετά από βασανισμούς, από ανακοπή καρδιάς, δεμένος σε ένα δέντρο. Μαζί με τους Αγίους μαρτύρησαν ο προεστός της Θέρμης Βασίλειος, η σύζυγός του Μαρία, τα δύο ανήλικα παιδιά τους Ειρήνη (12 ετών) και Ραφαήλ (5 ετών), η ανηψιά τους Ελένη, ο δάσκαλος Θεόδωρος και ο ιατρός Αλέξανδρος.
Τα λείψανα των Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης εκτίθενται στο γυναικείο μοναστήρι, αφιερωμένο στο Γενέθλιο της Θεοτόκου, που είναι κτισμένο στην τοποθεσία Καρυές της Θέρμης Λέσβου. Είναι από τα δημοφιλέστερα μοναστήρια του ελλαδικού χώρου και κάθε χρόνο προσελκύει χιλιάδες προσκυνητές από κάθε γωνιά της Γης.
Απολυτίκιο
Εν Λέσβω, αθλήσαντες, υπέρ Χριστού του Θεού, αυτήν ηγιάσατε, τη των λειψάνων υμών, ευρέσει μακάριοι. Όθεν υμάς τιμώμεν, Ραφαὴλ θεοφόρε, άμα συν Νικολάω και παρθένω Ειρήνη, ως θείους ημών προστάτας και πρέσβεις προς Κύριον
