Σαράντα Ρωμαίοι στρατιώτες, οι οποίο μαρτύρησαν για τη χριστιανική τους πίστη επί αυτοκράτορος Λικινίου (308-324).
Θεολογία
Τα ονόματα των 40 Μαρτύρων:
- Αγγίας
- Καπικλάριος Αγλάιος
- Αέτιος
- Αθανάσιος
- Ακάκιος
- Αλέξανδρος
- Βιβιανός
- Γάιος
- Γοργόνιος
- Δομετιανός
- Δόμνος
- Εκδίκιος
- Ευνοϊκός
- Ευτύχιος
- Ηλιάκης
- Ιουλιανός
- Ηράκλειος
- Ησύχιος
- Θεόδουλος
- Θεόφιλος
- Ιωάννης
- Κλαύδιος
- Κύριλλος
- Κάνδιδος
- Κυρίων
- Λεόντιος
- Λυσίμαχος
- Μελίτων
- Νικόλαος
- Ξάνθιος
- Ουαλέριος
- Ουάλης
- Πρίσκος
- Σαρκεδών
- Σεβηριανός
- Σισίννιος
- Σμάραγδος
- Φιλοκτήμων
- Φλάβιος
- Χουδίων.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη των 40 Μαρτύρων κάθε χρόνο στις 9 Μαρτίου και η Καθολική την επομένη. Την ημέρα αυτή γιορτάζουν ο Σαράντος και η Σαραντούλα.
Απολυτίκια
Τας αλγηδόνας των Αγίων, ας υπέρ σου έπαθον, δυσωπήθητι, Κύριε· και πάσας ημών τας οδύνας ίασαι, φιλάνθρωπε δεόμεθα.
Κοντάκιον
Πάσαν στρατιάν, του κόσμου καταλιπόντες, τω εν ουρανοίς Δεσπότῃ προσεκολλήθητε, Αθλοφόροι Κυρίου Τεσσαράκοντα, δια πυρός γαρ καί ύδατος, διελθόντες μακάριοι, επαξίως εκομίσασθε, δόξαν εκ των ουρανών, και στεφάνων πληθύν.
Λαογραφία
Οι λαϊκές δοξασίες, που σχετίζονται με την ημέρα, έχουν ως βάση τη θρησκευτική και μαγική σημασία του αριθμού σαράντα.
Η ημέρα αυτή, ενταγμένη μέσα στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, έδινε παλαιότερα την ευκαιρία για ψυχαγωγικές εκδηλώσεις, όπως μαρτυρεί το δίστιχο που τραγουδούσαν στην Αθήνα, στο γιορταστικό τραπέζι: «Ας χορέψουμε κι ας είναι, των αγιω-Σαράντων είναι».